از شفاخانه دولتی تا مریضخانه پایتخت - گردشیا

تا سال ها یک تهران بود و یک شفاخانه که درست در مرکز شهر ساخته شده بود. این شفاخانه برای سال ها در گوشه جنوب شرقی ارگ روبه روی جلوخان مسجد شاه (امام) در زمینی به مساحت 1000 خورده ای مربع شکل دارالشفای تهران ساخته شده بود. این شفاخانه در زمان شاه های اولیه قاجار به مداوای سنتی بیماران تهران مشغول بودند. حکیم باشی اول شهر به همراه گروهی از دستیارانش این شفاخانه را اداره می کردند. اما تهران مریض خانه ای مدرن می خواست که به شیوه های مدرن بیماران را مداوا کند. مریضخانه ای که یکی از رویاهای میرزا تقی خانی بود و در روزهایی که او نبود پا گرفت. او این مریض خانه را در زمانی که در روسیه و عثمانی بود دیده بود و می دانست که طبیبان یونیورسیته رفته چطور با حب و سوزن بیماران سخت را شفا می دادند. او تصمیم گرفت در کنار دارلفنون جایی را برای حضور طبیبان فرنگی و طبیبان فرنگ رفته تاسیس کند که در کنار تدریس در مدرسه مبارکه بیماران را هم درمان کنند. امیرکبیر البته در کنار این مایه کوبی اطفال را اجباری کرده بود و پدر و مادرانی که فرزندشان را برای مایه کوبی نمی بردند عقوبت سختی می دیدند.

بعد از امیرکبیر و افتتاح مدرسه دارالفنون، با توجه به بیماری های واگیرداری که هر از چند گاهی شیوع پیدا می کرد، انجمنی به نام مجلس حافظ الصحه متشکل از طبیبان خارجی و داخلی وابسته به دارالفنون تشکیل شد که وظیفه آن پیشگیری از وبا، طاعون، آبله و سایر امراض واگیردار بود. شعبه طب دارالفنون تا مدتها تنها به تدریس علوم نظری اکتفا می کرد و به جز یک اسکلت وسیله دیگری برای تدریس در اختیار نداشت برای نخستین بار در سال 1232 شمسی به دنبال مرگ مشکوک یکی از افراد بیگانه مقیم تهران، دکتر پولاک معلم طب اجازه کالبدشکافی گرفت. بعدها پروفسور بارئونه معلم زبان دارالفنون پیش از مرگ جسد خود را به مدرسه فروخت و با بهای آن کتابخانه ای تأسیس کرد. پس از مرگ جسدش به مدرسه تحویل داده شد.

در سال 1252 شمسی که ناصرالدین شاه از مسافرت فرنگستان مراجعت نمود دستور داد مریض خانه ای به سبک بیمارستانهای کشورهای خارجه دایر گردد. مشیرالدوله صدراعظم و علی قلی میرزا اعتضاد السلطنه وزیر علوم همت بانجام این مهم گذاشتند و در سال 1255 شمسی مریضخانه موردنظر تأسیس شد که نام آنرا مریضخانه دولتی گذاردند.

اعتمادالسلطنه در الماثر و الاثار نوشته است:انشا و احداث مریضخانه و بیمارستان در دارلخلافه طهران، در سنه هزار و دویست و نود سه از هجرت سال پنجم جلوس همایون. او به دکتر پولاک و ناظم الطبا که پیش از این درخواست ساخت بیمارستان را داده بود اجازه داد در زمین کنار میدان مشق بنای دارلشفای تازه ای را بگذارد. این زمین آن چنان که دکتر پولاک طبیب مخصوص شاه در سفرنامه خود نوشته است به شاهزاده ای به اسم ضیاالسلطنه تعلق داشت. به گفته دکتر پولاک این شاهزاده خانم از او خواست تا اطمینان بدهد که در این بیمارستان کمی نخواهد مرد. تضمینی که البته پولاک نتوانست به او بدهد. این دارلشفا به نام مریض خانه دولتی در سال 1295 کار خود را آغاز کرد. در این مریض خانه به پیشنهاد ناظم الاطبا پزشکان تربیت شده ایرانی استخدام شدند. این دانشجویان همزمان در مریض خانه دولتی و تحت نظر پزشکان غربی به کارآموزی می پرداختند. دکتر پولاک نیز سرپرستی طبیبان این بیمارستان را برعهده گرفت. این بیمارستان 130 ساله تهران درست در میانه خیابان سپه در سر خیابان سی تیر در منطقه 12 به عنوان یکی از مهمترین بیمارستان های تهران مشغول به کار است. بیمارستانی که به نام مهمترین پزشک ایرانی همه ادوار تاریخی به اسم بیمارستان سینا نام گذاری شده است.

پژوهشگر:فرزانه ابراهیم زاده