چراغ های روشن زندگی عشایر در مازندران - گردشیا

به همین دلیل این که مازندران هم جمعیت عشایری دارد، برای بسیاری از اهالی استان عجیب است. در حالی که مازندران یکی از استان های دارای جمعیت عشایری قابل توجه است و خانوارهای زیادی در این استان به سبک عشایر، زندگی خود را می گذرانند. طبق آمارهای رسمی حدود 70 درصد دام سبک و 60 درصد دام سنگین مازندران در اختیار عشایر است. طی سال های اخیر فعالیت های متعددی برای حفظ جمعیت عشایر در مازندران اجرا شده است.

از ارائه تسهیلات تا اقدامات خدماتی و پشتیبانی برای عشایر که همگی به منظور جلوگیری از کم شدن جمعیت آنان و افزایش میزان فراوری توسط این قشر اجرا شده است. سید صمد کاظمی رئیس اداره امور عشایری مازندران در گفت وگو با خبرنگاران به بعضی پرسش ها درباره جمعیت عشایری مازندران پاسخ داد که در ادامه می خوانید.

• نخستین پرسشی که برای بسیاری از مردم مازندران پیش می آید این است که آیا مازندران هم عشایر دارد؟

بله؛ ما در مازندران هم عشایر داریم. قبلا گروه های خاصی را در قالب ایل ها به عنوان عشایر معرفی می کردند، اما چند سالی است اعلام شده اگر دامداری از طایفه و تیره معروفی هم باشد، به عنوان عشایر محسوب می گردد و می تواند از مزایای ویژه عشایری استفاده کند. البته ما در مازندران ایل هم داریم که ایل خنار در منطقه سوادکوه یکی از ایل های مطرح شمال کشور است.

• جمعیت عشایری استان چقدر است و بیشتر در کدام مناطق حضور دارند؟

بر اساس سرشماری های اجرا شده در مازندران 5920 خانوار عشایر داریم که به صورت ییلاق و قشلاق در مناطق مختلف استان زندگی می نمایند. مشخصات این افراد در سامانه عشایر کشور ثبت شده و از تسهیلات و خدمات ویژه عشایر می توانند استفاده نمایند. در مجموع 13 شهرستان در مازندران عشایرخیز هستند، اما شهرستان های سوادکوه، ساری، بابل و آمل بیشترین عشایر را دارند. شهرهای آمل با 1297 خانوار، سوادکوه با 1265 خانوار و بابل با 1072 خانوار دارای بیشترین جمعیت عشایری هستند. البته در شرق و غرب استان هم عشایر داریم. در تنکابن و رامسر واقع در غرب مازندران، بیشترین عشایر حضور دارند. در شرق هم شهرستان نکا بیشترین عشایر را دارد.

• این تعداد خانوار از استان های دیگر هم به مازندران کوچ می نمایند یا همگی در جغرافیای امروز مازندران 12 ماه را می گذرانند؟

حدود 4 هزار خانوار از 5920 خانوار شناسایی و ثبت شده تمام طول سال را در مازندران حضور دارند. باقی خانوارها عشایری هستند که از استان های دیگر مانند سمنان، تهران و قزوین به مازندران می آیند. آنها 4 تا 5 ماه از سال را در ییلاق ها می گذرانند و جزو عشایر مازندران به شمار می آیند. عشایری که تمام طول سال را در اینجا حضور دارند و ییلاق و قشلاقشان در همین استان است، درون کوچ نامیده می شوند. به عشایری که فقط 4 تا 5 ماه سال را در مازندران می گذرانند، برون کوچ گفته می گردد.

• برای حفظ جمعیت عشایری در مازندران تاکنون چه اقداماتی اجرا شده است؟

یکی از اقدامات اثرگذار برای حفظ جمعیت عشایری، برگزاری جشنواره های ویژه عشایر است که توانمندی ها و قابلیت های مالی آنان را نشان می دهد. یکی از اهداف چنین جشنواره هایی نمایش فراوریات و فروش محصولات آنان است که یاری زیادی به عشایر می نماید. تاکنون جشنواره های متعددی ویژه عشایر در مناطق عشایری مازندران از جمله بابل، آمل و سوادکوه برگزار نموده ایم.

پارسال نخستین جشنواره ملی اقوام عشایر در مازندران با حضور 13 استان در محل دائمی نمایشگاه های بین المللی مازندران واقع در قائمشهر برگزار گردید که با استقبال خوبی همراه بود. قرار است دومین دوره جشنواره اقوام عشایر آبان سال جاری برگزار گردد. در حال برنامه ریزی برای مشخص زمان برگزاری جشنواره هستیم که پس از نهایی شدن، اطلاع رسانی خواهد شد. مدتی است موضوع گردشگری عشایری نیز مطرح است و مورد توجه گردشگران و مسئولان نهاده شده است.

همینطور است. یکی از موضوع های مهم مد نظر ما برای توانمندسازی جمعیت عشایری استان، توجه به حوزه گردشگری است. در حال حاضر 2 مجموعه بوم گردی عشایری در مازندران فعالیت می نمایند. اخیرا در مجموعه عشایری بوم گردی تلوباغ ساری نیز مراسمی با حضور بعضی مسئولان مرکز استان برگزار کردیم. اوایل سال جاری نیز یک جشنواره گردشگری عشایری در همین مجموعه برگزار گردیده بود.

• به جز برپایی جشنواره ها، در حوزه حمایت های اداری و تسهیلاتی چه اقداماتی برای عشایر مازندران اجرا شده است؟

تاکنون 23 میلیارد تومان از محل صندوق توسعه ملی تسهیلات با سود 10 درصد به عشایر مازندران پرداخت شده که این رقم بیشترین میزان اعتبار جذب شده برای عشایر یک استان در کشور است. مازندران رتبه نخست را در جذب اعتبارات ویژه عشایر کسب نموده است. از محل تبصره 12 مدیریت بحران هم با سود 4 درصد و بازپرداخت 5 ساله، تسهیلاتی در اختیار عشایر و 7 شرکت تعاونی عشایری موجود در مازندران نهاده شد که سبب افزایش فعالیت های این قشر و تقویت عملکرد و انگیزه خانوارهای عشایر برای ادامه این سبک زندگی بومی شده است.

از محل اعتبارات تملکی هم بودجه های خوبی برای حمایت از عشایر در حوزه پشتیبانی و بهسازی زیرساخت های این قشر مانند ایل راه ها، چشمه ها و سایر احتیاجهای این قشر در نظر گرفته می گردد که خوشبختانه طی سال های اخیر اقدامات خوبی در ییلاقات عشایری استان اجرا شده است.

• باور بسیاری از مردم این است که فراوریات عشایری محدود به فراوریات دامی است. این قشر در بخش های دیگر نیز فعالیت فراوریی دارند؟

این تصور درست نیست. عشایر فقط فراوریات دامی ندارند. در کنار دامداری فعالیت هایی مانند زنبورداری، پرورش طیور و بعضی فعالیت های دیگر نیز که توسط بانوان انجام می گردد، در دسته فعالیت های عشایر قرار می گیرند. بابت فعالیت های جانبی عشایر نیز حمایت هایی در قالب تسهیلات و پشتیبانی انجام می گردد. برای مثال خانوار عشایری که در کنار دامداری، زنبورداری انجام می دهد، بابت زنبورداری می تواند از بعضی حمایت های ویژه همان فعالیت برخوردار گردد. در بخش گردشگری عشایری نیز که از اولویت های مورد حمایت محسوب می گردد این نگاه ویژه حمایتی وجود دارد.

ایجاد صندوق خرد زنان عشایر نیز از دیگر نکات مهم برای حمایت از خانوار عشایر است که با هدف حمایت از سایر فعالیت های مالی آنان در دستور کار نهاده شده است. 8 صندوق خرد زنان عشایر در استان تشکیل شده که در آن زنان و دختران عشایر عضو هستند و فعالیت های مالی آنان حمایت و ساماندهی می گردد. اعضای این صندوق های خرد بابت هرگونه فعالیت مالی که در خانوار انجام دهند و مرتبط با زندگی عشایری باشد با دریافت تسهیلات کم بهره حمایت می شوند.

• برای افزایش خدمات زیرساختی مورد احتیاج این قشر همکاری نهادهای دیگر رضایت بخش است؟

انتظار ما این است که همه دستگاه ها بسته به نوع خدمات و فعالیتشان از این قشر حمایت ویژه ای داشته باشند. عشایر غیور و زحمتکش در شرایط سخت کشور هم مشغول فراوری هستند. یکی از موضوعات مهم درباره عشایر، بحث مسائل بهداشتی است. اخیرا قرار شده که با همکاری دانشگاه علوم پزشکی مازندران در راستا ایل راه های عشایر مازندران صندلی های بهداشتی ایجاد کنیم تا در راستا حرکت عشایر نیز خدمات بهداشتی به این قشر ارائه گردد. از آموزش و پرورش نیز انتظار داریم در حوزه مسائل آموزشی نگاه ویژه ای به عشایر داشته باشد. نگاه حمایتگرانه به آنان یاری زیادی به رونق فعالیت های این قشر و حفظ جمعیت عشایری استان و کشور می نماید.