توانمندی ایران در رونق زیست بوم دانش بنیان محور همکاری های بین المللی است - گردشیا

به گزارش گروه فناوری خبرنگاران به نقل از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، صبح امروز، مراسم افتتاح بیست و یکمین نمایشگاه فناوری های پیشرفته چین با حضور مسئولان این کشور در شهر شنزن برگزار گردید. هیات بلند پایه علمی، فناوری و دانش بنیانی ایران نیر در این مراسم حضور داشتند.

سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهوری کشورمان که در راس این هیات قرار گرفته است، در این رویداد که از 22 تا 25 آبان ماه در شهر شنزن برپا است، سخنرانی کرد.

ستاری از ظرفیت های علمی و فناورانه ایران گفت و آکادگی ایران برای همکاری های علمی و فناورانه با محققان چینی را اظهار داشت.

در پیغام معاون علمی و فناوری رییس جمهوری خطاب به دانشمندان و مسئولان حاضر در این مراسم آمده است:

حضار گرامی، خانم ها، آقایان

حضور در این جمع مایه خرسندی من است و امیدوارم برگزاری چنین رویداد هایی موجب تعمیق همکاری ها و پیوند های تجاری و فناوری بین کشور ها گردد.

من در اینجا مایلم از فرصت حضور در این جمع فرهیخته برای ترغیب هرچه بیشتر کشور ها به همکاری های محبت آمیز در زمینه تجارتِ های-تک صحبت کنم. همان طور که مستحضرید، تبادل باز محصولات و فناوری های پیشرفته در سطح بین المللی یک امکان حیاتی را برای مواجهه با چالش های پیش روی جوامع فراهم نموده است. لذا، همکاری های کشور ها در زمینه توسعه و انتشار نوآوری­های فناورانه، محرکی برای برخورداری و پیشرفت روزافزون ملت ها است. در این رابطه، جمهوری اسلامی ایران، همیشه کوشش داشته تا با نگرشی باز نسبت به دستاورد های فناورانه خود، از نوآوری به عنوان ابزاری برای حمایت از گذار جوامع به سوی رفاه و توسعه استفاده نماید.

کشور من پس از سال­ها کوشش محققان و دانشمندان خود و رسیدن به صندلیی بلند در زمینه دستاورد های علمی و فناوری، عزم خود را برای گسترش همکاری های راهبردی در زمینه اشاعه نوآوری و در راستای کسب منافع متقابل اعلام می­دارد. من بر این باورم که اندوخته تجارب جمهوری اسلامی ایران، در بهره برداری از علم و فناوری برای رفع احتیاج های کشور در شرایط محدودیت های ظالمانه بین المللی، درس های ارزشمندی را برای کشور های مختلف به ارمغان آورده است. لذا، اجازه می خواهم در این فرصت، اندکی درباره تجربه کشورم در گذار از یک اقتصاد مبتنی بر منابع طبیعی و غیرمتکی به توانمندی­های داخلی، به اقتصادی با سهم قابل توجه فراوریات دانش بنیان صحبت کنم. با این امید که راستا توسعه علم، فناوری و نوآوری در ایران تجربه ای آموزنده را برای کشور های مختلف فراهم نماید.

حضار گرامی، کشور ایران در افکار عمومی همیشه به عنوان سرزمینی غنی از میراث طبیعی و فرهنگی شناخته شده است. این واقعیت، از یک سو امکانات گسترده ای را در راستا پیشرفت کشور در اختیار ما نهاده است و از طرف دیگر، خطر وابستگی به داشته های گذشته و بسنده کردن به بهره­برداری غیرمسئولانه از منابع طبیعی را گوشزد می­کند. ما از سال­ها پیش در مواجهه با این پرسش قرار داشته ایم که باید در کدام سوی این دوگانه قرار گیریم: خلق ثروت از منابع طبیعی رو به سرانجام و زندگی با اندوخته های گذشته یا آفرینش حلقه های جدید خلق ارزش و ساختن آینده. امروز در اینجا، من می توانم با افتخار بگویم که ما راه دوم را انتخاب کردیم. تجربه چند دهه اتکا به توانمندی داخلی، این امکان را برای کشور ما فراهم نموده تا به مدد دستاورد های گران­سنگ در فناوری های هوافضا، ICT، نانو، بایو، سلول­های بنیادی، علوم شناختی، انرژی های تجدیدپذیر و فناوری های دارویی و پزشکی، گامی بزرگ در تغییر تصویر اقتصاد خود به سمت یک اقتصاد دانش بنیان برداریم.

در گذشته نزدیک، پول ارزان و سهل الوصول حاصل از فروش منابع خام، به عاملی برای اتلاف ظرفیت ها و عدم بهره وری تبدیل شده بود. دولت با پول نفت بزرگ تر و بزرگ تر می شد و با منابع اقتصادی ارزانی که در اختیار دانشگاه ها و صنایع داخلی قرار می داد، انگیزه ریسک پذیری و خلق ارزش افزوده را در این نهاد ها می خشکاند. نتیجه این فرایند، می توانست آینده کشور را با مخاطره روبرو سازد و نیرو های جوان و خلاق کشور را سرخورده نماید. لذا، احتیاج به یک تغییر جدی به خوبی احساس می­شد.

یک ندای همگانی برای پرهیز از آنچه نفرین منابع خوانده می گردد، عزم تازه ای را در جمهوری اسلامی ایران برای تضمین منافع جامعه ایجاد کرد: ما احتیاج به ساختن آینده­ای خلاق به وسیله نوآوری داریم. از میانه دهه 1990، نوآوری به یکی از مهم ترین کلیدواژه سیاست گذاری در ایران تبدیل شد. از آن موقع، تحولاتی در عالی ترین سطح سیاست گذاری کشور برای همگام سازی ظرفیت­ها در جهت توسعه نوآوری های علمی و فناورانه صورت گرفت. تشکیل نهاد هایی در سطح عالی سیاست گذاری همچون معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری، صندوق نوآوری و شکوفایی و ستاد های ویژه توسعه فناوری بخشی از کوششی بود که در این راستا انجام شد. هم زمان، جهت گیری سیاست های کشور در اسناد ملی به سمت توسعه علمی و فناورانه تعدیل شد و قوانینی حمایتی برای تشویق نفوذ فناوری در صنعت تصویب و ابلاغ شد. نقشه جامع علمی کشور و قانون ویژه حمایت از شرکت های دانش بنیان مهم ترین مصادیقی است که در این رابطه موجب شکل گیری یک نهضت بزرگ نوآوری در دانشگاه ها و صنایع داخلی شدند. همگام با تحولات فوق، شکل گیری زیرساخت هایی از قبیل: مراکز رشد کسب وکار، شتابدهنده­ها، پارک های علمی و فناوری، مناطق ویژه علم و فناوری، صندوق های پژوهش و فناوری و صندوق های سرمایه گذاری پذیر، خلأ های نهادی موجود در نظام ملی نوآوری ایران را تا حد زیادی رفع کرد.

این تحولات که می توان از آن ها به عنوان گام های تقویت نظام ملی نوآوری ایران یاد کرد، مبتنی بر سه منطق محوری شکل گرفته­اند: (1) اولویت­گذاری فناوری­های راهبردی بر مبنای سیاست­های بالادستی کشور و اهداف توسعه پایدار، (2) حمایت هم زمان از کسب وکار های استارتاپ برای انتشار نوآوری و از صنایع مرسوم برای خلق خروجی­های نوآورانه و در نهایت (3) گذار از یک نظام نوآوری وابسته به منابع دولتی به اکوسیستم نوآوری.

این سیاست ها هم اکنون تصویری تازه از اقتصاد ایران را به نمایش گذاشته است؛ اقتصادی با تسهیل گری و مشارکت اقتصادی هوشمند دولت و سهم قابل توجه تأمین اقتصادی ریسک پذیر از سوی بخش خصوصی. حال، در این تصویر پیوندی قابل قبول بین تحقیقات دانشگاهی از یک سو و احتیاج های جامعه و صنعت از طرف دیگر وجود دارد. صنایع داخلی انگیزه بیشتری برای ورود به زنجیره های بالاتر خلق ارزش دارند و جوانان کارآفرین فرصت های بیشتری برای راه اندازی کسب وکار های استارتاپ از خود نشان می دهند.

حضار گرامی، می خواهم تأکید کنم کشور من هم اکنون در میانه راستای قرار گرفته است که با همت دانشمندان، کارآفرینان و حمایت دولت، یک سرمایه اجتماعی عظیم را برای پشتیبانی از سیاست نوآوری ایجاد نموده است. ایران در نتیجه دو دهه کوشش برای توسعه علمی هم اکنون، با 18 رتبه ارتقا نسبت به سال 2005 در صندلی 16 ام جهان در انتشارات علمی قرار گرفته است. ما پس از یک گذار پیروز توانسته ایم، بنا به احتیاج داخلی، بیشترین فارغ التحصیل رشته های مهندسی را در مقایسه با کشور های جهان داشته باشیم و در نتیجه­ی این حرکت، سهم صادرات محصولات با فناوری بالا و متوسط به بالا را با جهشی چشم گیر از 1.5 میلیارد دلار در سال 2005 به 12 میلیارد دلار در سال 2014 برسانیم. جمهوری اسلامی ایران به لحاظ دستاورد های علمی، دارای بیش از 229 هزار دانشجوی PhD و سهم 1.85 درصدی در فراوری علم در جهان است. برای نمونه در فراوریات علمی حوزه فناوری نانو، ایران پس از کشور های پیشروِ ایالات متحده، چین و هند در صندلی جهانی چهارم قرار گرفته است.

لازم می دانم اشاره کنم که این آمار های درخشان همه به مدد توسعه زیرساخت های علم، فناوری و نوآوری، پدید آمده اند. ایران دارای بیش از 2390 دانشگاه در سرتاسر کشور که در حدود 4.8 میلیون دانشجو در آن ها مشغول به تحصیل هستند. 44 پارک علم و فناوری در نقاط مختلف کشور وجود دارد که در مجموع بیش از 4500 شرکت در آن ها استقرار یافته اند. به لحاظ زیرساخت اقتصادی حمایت از نوآوری، تنها صندوق نوآوری و شکوفایی با سرمایه 395 میلیون دلار تاکنون از حدود 5400 طرح نوآورانه حمایت اقتصادی نموده است.

تأکید می­کنم که گذار سیاستی ایران به سمت اقتصاد دانش بنیان، از نقطه نظر خروجی های نوآوری نیز نتایج چشمگیری داشته است. از زمان تصویب قانون حمایت از شرکت های دانش بنیان در سال 2010، تاکنون در حدود 4700 شرکت بر اساس قابلیت های فناورانه­شان، حائز عنوان دانش بنیان شده اند. این شرکت­ها تنها در این مدتِ کوتاه 11 میلیارد دلار از کل ارزش سالانه اقتصاد ایران را فراوری نموده و موجب اشتغال مستقیم بیش از 300 هزار نفر شده اند.

اجازه می خواهم تنها به چند نمونه از این شرکت های فناور اشاره کنم. شرکت سیناژن که در زمینه فراوری محصولات دارویی مبتنی بر فناوری بایو فعالیت دارد، هم اکنون بزرگ ترین صادرنماینده دارو های بایو در منطقه است. همچنین، به عنوان نمونه ای از پیشرفت های چشم گیر ایران در فناوری سلول های بنیادی، شرکت همانندساز بافت کیش، یکی از شرکت های پیشگام جهان در زمینه فراوری ایمپلنت های زیستی است. شرکت توگا یک شرکت پیشرو در زمینه طراحی و فراوری توربین­های نیروگاهی به شمار می­رود و پویندگان راه سعادت از بزرگ ترین شرکت­های دانش بنیان ایرانی است که محصولاتِ فناوری­محور متعددی را در زمینه محصولات پزشکی تجاری نموده است. همچنین، اسنپ اولین استارتاپ یونیکورن ایران در زمینه حمل ونقل شهری با بیش از نیم میلیون راننده است و هم اکنون در صندلی هفتمین استارتاپ بزرگ جهان در نوع خود قرار داده است.

دوستان عزیز، شاید بهتر باشد همه آنچه در اینجا به عنوان تجربه دو دهه کوشش ایران برای گذار از اقتصاد منبع محور به اقتصاد دانش بنیان مطرح کردم را در تصویری کامل­تر ارائه کنم. این تصویر، جهش چشم گیر ایران در شاخص نوآوری جهانی در مدت 5 سال است. بنا بر آخرین گزارش شاخص نوآوری جهانی، رتبه ایران در عملکرد نوآوری در سال 2019 در میان کشور های جهان با بهبودی 60 پله­ای همراه بوده است. جمهوری اسلامی ایران، کم وبیش در تمام ابعادِ نشان دهنده­ی عملکرد نوآوری در سطح ملی، گذاری پیروزیت آمیز را به سمت ایجاد یک اکوسیستم نوآوری پویا داشته­ است.

من بر این امر باور دارم که این حرکت بزرگ جز با تصمیم بزرگِ قطع وابستگی به منابع سهل الوصول، میسر نمی شد. در عین حال تأکید می کنم، نقطه کنونی سرانجام راستا نیست. بلکه ما در میانه راهی قرار داریم که در آن چالش های دشواری در انتظار ما است. اولین و مهم ترین چالش، تثبیت اهمیت سیاست علم، فناوری و نوآوری و قابلیت آن برای هماهنگی بین بخش­ها و سطوح مختلف سیاستی است. چالش دیگر، ارتقای بهره­وری تحقیقات به وسیله تأمین اقتصادی تحقیقات با منطقی رقابتی و بر مبنای عملکرد نهاد های تحقیقاتی است. در عین حال، انتقال فعالیت­های تحقیق و توسعه از بخش­های دولتی، به بخش خصوصی نیز که خود موجب ارتقای دستاورد های تحقیقاتی می­گردد، یک هدف چالش برانگیز است. همچنین ایجاد دسترسی نامحدود به منابع بین­المللی سرمایه به منظور تأمین اقتصادی طرح های نوآورانه احتیاجمند یک عزم جدی بین المللی است که تحقق آن با دشواری های زیادی همراه است. در نهایت، انتشار نوآوری به بخش های مختلف اقتصادی که موجب بهره برداری این بخش ها از نتایج اقتصاد دانش بنیان می گردد، یک چالش جدی سیاستی به حساب می­آید.

دوستان گرامی، نسخه ای که من در اینجا با توجه به تجربه سیاست نوآوری در جمهوری اسلامی ایران، برای مواجهه با این چالش ها پیشنهاد می کنم، تعمیق همکاری های بین المللی برای دسترسی باز همه جوامع به مواهب نوآوری است. تبادل دانشمندان، کارآفرینان و فناوری بر مبنای نفع متقابل ملت ها، همکاری در زمینه طرح های کلان صنعتی بر مبنای اولویت های ملی، همکاری در گسترش راه حل های خلاق و استارتاپی برای حل مسائل جوامع مختلف، به اشتراک گذاری تجارب سیاستی در رابطه با اکوسیستم های نوآوری مختلف به وسیله مصاحبه های سیاستی و سرمایه گذاری مشترک و متقابل در طرح های نوآورانه در سطح بین المللی، گونه هایی مختلف از کوشش­های مشترکی است که می تواند در بارور کردن ظرفیت های نوآوری ملت ها مؤثر واقع گردد.

ضروری است تأکید نمایم، با توجه به اراده دولت جمهوری اسلامی ایران، به گسترش همکاری های راهبردی با دولت های مختلف در زمینه اشاعه نوآوری، هم اکنون فرصت مناسبی برای به اشتراک گذاری ظرفیت های علمی و فناوری، نیروی انسانی، اقتصادی و بازار در کشور ایران فراهم است. من اعتقاد دارم که تحقق همکاری در این فضا، با عزم جدی و حسن نظر دولت های همکار، میسر خواهد بود.

در سرانجام، از توجه شما عالی جنابان قدردانی می کنم و امیدوارم که برگزاری این رویداد طلیعه ای برای تعاملات محبت آمیز و بلندمدت کشور ها در زمینه علم، فناوری و نوآوری باشد.

نمایشگاه فناوری های پیشرفته چین به عنوان مهمترین نمایشگاه فناوری و نوآوری این کشور هر سال برگزار می گردد. در بیست و یکمین دوره این رویداد نیز 500 شرکت چینی به همراه شرکت هایی از 30 کشور جهان دستاورد های خود را در حوزه های مختلف همچون خانه هوشمند، رباتیک و لیزر، انرژی، هوا و فضا، سلامت هوشمند و فناوری اطلاعات و ارتباطات به نمایش گذاشته اند. این نمایشگاه نقش مهمی در ارتقاء همکاری ها و مبادلات علمی و فناورانه میان کشور های مختلف دارد.

هیات علمی، فناوری و دانش بنیان به ریاست سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس جمهوری به چین سفر نموده است. مدیران 70 شرکت دانش بنیان، فناور و خلاق او را در این سفر همراهی می نمایند. یاری به توسعه صادرات شرکت های دانش بنیان، فناور و خلاق ایران به چین و ایجاد زمینه تبادل فناوری در سطح بنگاه های دو طرف از اهداف این سفر است.