مقبره ی شیخ صابر - گردشیا

مقبره شیخ صابر بر تپه های باستانی بین روستای ده کول و اسلام آباد علیا از توابع بخش بنجار در شمال شرقی شهر زابل واقع شده است. دسترسی به مقبره به وسیله جاده فرعی روستای ده کول امکان پذیر است. فاصله مقبره تا زابل بیش از هفت کیلومتر است که در حدود چهار کیلومتر آن خاکی است. این مقبره به فاصله بیست و پنج متری از جاده فرعی و به فاصله پانصد متر از روستای ده کول قرار گرفته است. تپه ای که این مقبره بر آن واقع شده است از جمله تپه های باستانی است که در اطراف آن بقایای متعلق به دوران اشکانی و آثاری از سفال های اسلامی با لعاب سبز، نخودی و قرمز همراه با نقوش اسلامی مشاهده می شود.

تعداد کلمات: 678 کلمه / زمان تقریبی مطالعه: 2 دقیقه

نویسنده: امین رضا کمالیان

نام: شیخ صابر/ نشانی: شهرستان زابل، بخش مرکزی، دهستان شیب آب، روستای ده کول/ تاریخ نخستین بنا: صفویه (1111-1196ق)/ دایر/ مدیریت: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری/ ثبت در لیست میراث فرهنگی: به شماره 6486 در تاریخ 1386/7/7

تاریخچه مقبره

نام و نشان صاحب مقبره:

مدارک مدون و مستندی درباره مشخصات فردی، تاریخ تولد و مرگ شیخ صابر در دست نیست. شواهد رفتاری در بین مردمان منطقه حاکی از آن است که شیخ صابر از جایگاه رفیعی در نزد مردم برخوردار بوده است و مورد احترام مردم منطقه است.

سابقه بنا و حدود و ثغور آن:

مقبره بر تپه های باستانی دوران اشکانی بنا شده است. اما اسناد معاملاتی زمان حکومت سلیمان خان کیانی در طی سال های 1111-1196 هـ.ق مقارن با دوران صفویه حاکی از آن است که اراضی تپه ای که مقبره بر آن واقع شده است با عنوان شیخ صابر مورد معامله قرار گرفته است. بر این اساس، احداث بنای اولیه این مقبره قبل از سال های مذکور تخمین زده می شود. آثار به جا مانده نیز بر قدمت کهن بنا گواه است. قبرستان عمومی متعلق به روستای ده کول و اسلام آباد سفلی است.

محوطه و معماری کنونی مقبره

بر تپه ای در قبرستان عمومی، بنای تخریب شده ای متعلق به شیخ صابر وجود دارد. آثار به جا مانده از بنای مذکور گویای قدمت کهن این مقبره است. ساختمان مقبره، بنایی خشت و گلی مستطیل شکل بوده که ارتفاع دیوارهای به جا مانده از آن چهار متر است. بالای دیوارها هلالی شکل با قطر هلال یک متر و ده سانتی متر و سقف آن تخریب شده است. دو در، در قسمت شمالی و جنوبی آن وجود داشته است. در وسط چهار دیوار به جای مانده قبری مشاهده می شود که آن را با پارچه های سبز و مشکی پوشانده اند. در اطراف قبر و محوطه این بنا، حفره ها و چاله هایی مشاهده می شود که حاکی از انجام حفاری های غیرقانونی است.

توضیحات تکمیلی و ملاحظات

زائران:

این مکان در گذشته پذیرای زائران از روستاهای اطراف بوده که به تدریج نام آن از خاطره ها محو شده است. هم اکنون تنها افرادی که برای خواندن فاتحه برای عزیزان خود به قبرستان می آیند زیارت مقبره را فراموش نمی نمایند.

نذورات:

طبق گفته های راوی و به نقل از اجدادشان، در هنگام تحویل سال این مکان شلوغ بوده و حتی ذبح احشام برای نذر صورت می گرفته است. نان شیرین و نان روغنی در این مکان توزیع می شده است. با گذشت زمان، این نذورات رو به فراموشی است و دلیل آن تخریب عمده این مکان است.

موقوفات:

زمین موجود قبرستان عمومی است.

مراسم:

افرادی که پنج شنبه بر سر قبور درگذشتگان خود می آیند؛ بر سر قبر شیخ صابر نیز حاضر می شوند و با خواندن فاتحه به درگاه خداوند دعا می نمایند.

دفن شدگان:

دفن شدگان اطراف قبر شیخ صابر از اهالی روستاهای اطراف از جمله ده کول و اسلام آباد علیا هستند. این قبرها مشخصات دارند و به دلیل قرار گرفتن بر روی تپه از فاصله دور به صورت پلکانی دیده می شوند. این قبرها غالباً به طوایف خواجه، کشته گر، سارانی و چشک تعلق دارد.

راویان محلی:

سارانی؛ صابری

تحقیق میدانی:

1388/12/5

منبع مقاله: کمالیان، امین رضا؛ (1390)، شماری از مقبره های استان سیستان و بلوچستان شهرستان های ایرانشهر، تهران: بنیاد ایران شناسی، چاپ اول.

مطالب مرتبط

مقبره ی خلیفه خیر محمد دُرّانی

دو توقیع به شیخ مفید رحمت الله علیه

مقبره ی شیخ خالد شوشین