ساحل گناوه؛ گورستان نو پرندگان - گردشیا

شاید عامل تهدیدشان یکی نباشد اما هرچه هست به یک زیست بوم شنماینده مربوط است؛ زیست بومی که باعث مرگ 50درصدی جمعیت زنبورهای عسل بعضی استان های کشور شده، جان 7 تا 12هزار جوجه فلامینگو در تالاب بختگان را در معرض خطر مرگ قرار داده و این روزها هم جان ده ها پرنده در روستاهای بندرگناوه را گرفته و لاشه آنها را روی دست ساحل باقی گذاشته است.

لاشه پرنده ها چند روز پیش در روستاهای بینک و چاهک بخش مرکزی شهرستان گناوه پیدا شده و از همان زمان حدس و گمان ها برای کشف علت مرگ شان شروع شد.

از حدس مدیر محیط زیست گناوه که مرگ پرنده ها را بی ارتباط با سموم شیمیایی کشاورزی ندانسته تا گمان کارشناسان محیط زیستی که آلودگی های محیطی و فاضلاب و پساب را هم به آن افزوده اند.

عامل مرگ پرنده های گناوه هرچه باشد به زودی در آزمایشگاه اداره دامپزشکی این شهرستان تعیین می گردد اما آنچه پاسخی برایش نیست این که که آیا با عامل یا عوامل مرگ و میر پرنده ها هم مقابله می گردد یا نه؛ مرگ و میرهایی که به نظر می رسد تازه شروع شده و ممکن است افزایش یافته و فاجعه بار گردد؛ درست مثل سرانجامی که احتمالا در انتظار هزاران جوجه فلامینگو در تالاب خشکیده بختگان است.

غرق در فکر و خیال به امواج زیبا و آرام دریا نگاه می کردم و در ساحل قدم می زدم. موج حجم زیادی آب را به ساحل آورد و پاهایم تا ساق توی آب سفید و پرکف دریا گم شد. خیلی زود دریا برگشت و غیر از صدف و گوش ماهی، یک جانور سیاه هم روی ساحلِ خیس جا مانده بود. خم شدم نگاهش کردم و روی دست گرفتمش، پرنده بود، لاشه یک پرنده کوچک سیاه.

اینها روایت علی زارعی از اهالی روستای چاهک گناوه است که هفته پیش در حال قدم زدن در ساحل این روستا چشمش به لاشه پرندگانی می افتد که دریا با هر بار پیشروی اش به خشکی، بالا می آورد.

یک، دو، سه،... ده ها پرنده آن روز و روزهای بعد با هر پیشروی دریا به سواحل روستاهای بینک، قلعه، چاه شور و چاهک آورده شد؛ گونه هایی بومی از نوع سینه سرخ، هفت رنگ، گنجشک، دم جنبانک، لیکور، خفاش، کبوتر و سار که به گفته زارعی در فواصل 20 تا 30متری روی ساحل چون نقطه های سیاه دیده می شدند.

زارعی که فعال و دلسوز محیط زیست هم هست، این آمار و اطلاعات را به گروه استان های خبرنگاران بوشهر داده و تاکید نموده بود این روزها جابه جا در سواحل بعضی روستاهای گناوه شاهد لاشه پرندگان تلف شده ای هستیم که احتمالا با مسمومیت از بین رفته اند و از آنجا که احتمال وارد شدن لاشه آنها به چرخه غذایی حیوانات و آبزیان و انسان ها وجود دارد، انتظار می رود پیگیری های لازم برای تعیین شدن موضوع و مقابله با تداوم آن صورت گیرد.

به زودی تعیین می گردد

اداره محیط زیست گناوه اولین نهادی است که درجریان مرگ و میر پرندگان بومی قرار می گیرد. کارشناسان این اداره پس از دریافت لاشه پرندگان آنها را به اداره دامپزشکی گناوه تحویل می دهند تا کالبدشکافی شده و علت اصلی مرگ شان تعیین گردد.

کامبیز عبداللهی، رئیس اداره محیط زیست شهرستان گناوه با این که احتمال می دهد عامل اصلی مرگ پرنده ها استفاده از سموم شیمیایی کشاورزی باشد، اظهار نظر قطعی در این باره را به بعد از دریافت نتایج متقن اداره دامپزشکی موکول می نماید.

عبداللهی درعین حال از شهفرایندان گناوه ای می خواهد در صورت مشاهده موارد مشابه در ساحل و خشکی، موضوع را در اولین فرصت به ادارات محیط زیست و دامپزشکی شهرستان اعلام نمایند.

عوامل موثرِ متنوع

فعلا تا تعیین شدن علت مرگ سینه سرخ ها ، هفت رنگ ها، دم جنبانک ها و سار های گناوه ای بازار حدس و گمان ها داغ است؛ حدس و گمان هایی که با توجه به شرایط منطقه چندان بی ارتباط با عامل اصلی خاتمه تلخ زندگی گونه های بومی و زیبای جنوب کشورمان نیست.

محمد درویش، رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو به ما می گوید: غیر از سموم شیمیایی کشاورزی که به وسیله کشاورزان در مزارع به کار گرفته می گردد و می تواند عامل مرگ پرندگان باشد، عوامل دیگری مثل پساب و فاضلاب های خانگی و صنعتی که بدون تصفیه روانه دریا می گردد و همین طور طعمه های مسموم زیادی که به وسیله کشاورزان در مزارع رها می گردد، می تواند باعث مرگ و میر پرندگان گردد.

سرابی آلوده

درویش در شرح بیشتر ماجرای پساب، فاضلاب و طعمه های مسموم رها شده در مزارع می گوید: پساب و فاضلاب های خانگی و صنعتی آلوده زیادی هر روزه بدون تصفیه در دشت ها یا سواحل استان های ساحلی مانند بوشهر رها شده یا به وسیله لوله های انتقال روانه دریا می گردد. این آب های آلوده رها شده به سرابی می ماند که حیات وحش و پرندگان تشنه را به سوی خود می کشاند و نتیجه آن که هرساله گزارش های زیادی از تلف شدن پرندگان و چرندگان به ما می رسد که قاتل شان پساب و فاضلاب های آلوده است.

چرخه طبیعت را به هم نزنیم

طعمه های مسموم عامل دیگری است که این فعال محیط زیست آن را عامل کشتار بسیاری از پرندگان از جمله پرندگان عظیم شکاری می داند: کشاورزان برای مصون ماندن محصولات شان از دستبرد جوندگانی همانند موش، طعمه هایی چون تکه های گوشت را به سم آغشته و در مزارع رها می نمایند، غافل از این که پرندگان شکاری همانند شاهین ، عقاب ، باز و دلیجه هستند که در بیشتر مواقع سراغ این طعمه ها رفته و با خوردن آنها تلف می شوند؛ اتفاقی که هر ساله در نقاط مختلف کشور شاهد آن هستیم.

درویش می گوید طعمه گذاری کشاورزان و روستاییان برای جوندگان اقدامی بسیار اشتباه است که باید به آنها گوشزد گردد؛ چراکه شکارچی اصلی موش ها و جوندگان در چرخه طبیعت خود پرندگان شکاری هستند و کاهش جمعیت شان باعث افزایش جمعیت جوندگان و خسارت بیشتر به کشاورزان می گردد. رئیس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو معتقد است آموزش موثر کشاورزان باید در اولویت برنامه های جهادکشاورزی قرار گیرد و با ساخت کلیپ های آموزشی به آنها گفته گردد اگر از سم استفاده ننمایند به نفع خود آنها هست؛ چراکه هرگونه دستکاری در چرخه طبیعت اولین آسیبش به خود انسان خواهدرسید.

وقتی طبیعت را به هم می ریزیم

مرگ ومیر پرندگان و حشراتی مثل زنبورعسل در کشور ما اتفاق تازه ای نیست؛ اتفاق تازه شاید فرایند روبه توسعه آنها و نگرانی از طبیعی شدن این رخداد تلخ و بی خیالی مردم و مسؤولان متولی باشد. اگر نخواهیم به سال های خیلی دور برویم، مرور اتفاقات سال گذشته روشن نماینده این ادعاست.

تقویم بهمن 99 را اگر کمی بالا و پایین کنیم به صفحاتی می رسیم که روزهای سیاهی را در زندگی پرندگان مهاجر رقم زده است؛ پرندگانی که با امید برگشت، یک روز در شبه جزیره میانکاله فرود آمدند اما هیچ گاه پریدن و بازگشتی در طالع شان دیده نشد؛ پرندگانی از نوع فلامینگو و چنگر که فقط در بهمن ماه تعدادشان به بیش از 2000قطعه رسید؛ البته سازمان دامپزشکی کشور که علت مرگ ومیر پرندگان مهاجر را آنالیز و آن را مسمومیت با سم بوتولیسم اعلام نمود، تعداد پرندگان مهاجر تلف شده در این تالاب از ابتدای سال گذشته تا اول اسفند را بیش از 11هزار قطعه اعلام نمود.

سال98 هم سال مرگ ومیر پرندگان مهاجر فرودآمده در میانکاله با سم بوتولیسم بود؛ مرگ ومیر بالغ بر 50 هزار قطعه پرنده که بعضی کارشناسان و فعالان محیط زیست، برخلاف نظر سازمان دامپزشکی، مسمومیت آنها با سم بوتولیسم را نامحتمل دانسته و عوامل دیگری مثل پاشیدن سم در تالاب به وسیله شکارچیان غیرمجاز یا سموم کشاورزی را علت اصلی این اتفاق تلخ می دانستند.

مرگ پرندگان مهاجر در سال های98و99 اگر هم با سم بوتولیسم (سمی که به وسیله یک باکتری ایجاد می گردد) بوده باشد اما مرگ سالانه صدها قطعه پرنده عظیم شکاری در نقاط مختلف کشور که با طعمه های سمی کشاورزان و روستاییان از بین می فرایند یا مرگ 50درصدی جمعیت زنبورهای عسل در بعضی استان های کشور که میرمحسن موسویان، دبیرعامل اتحادیه مرکزی زنبورداران ایران یکی از دلایل آن را عدم هماهنگی در سمپاشی باغات و مزارع با زنبورستان ها اسم نموده، قابل کتمان و اغماض نیست. مرگ های تلخی که همگی روی یک نقطه مشترک مهم انگشت می گذارند و آن هم دخالت غیراصولی ما در طبیعت و برهم زدن سلامت آن و به هم ریختن چرخه زیست بوم است؛ موضوعی که به زودی گریبان زندگی خودمان را خواهد گرفت البته اگر چاره ای اصولی و کلی برای آن اندیشیده نگردد.

فاطمه مرادزاده - ایران / روزنامه خبرنگاران